Là thành tựu của cách mạng công nghiệp 4.0, AI là sản phẩm khoa học trong mô phỏng các quá trình trí tuệ của con người bằng máy móc, đặc biệt là các hệ thống máy tính. AI đang đóng một vai trò quan trọng trong việc tự động hóa phát triển trong những năm gần đây, giúp tăng hiệu quả năng suất công việc và đảm nhận nhiều nhiệm vụ khó khăn mà con người không thể làm được. Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích mà AI đem lại, nhiều nhà nghiên cứu cũng lo ngại về những nguy cơ tiềm ẩn của AI đối với con người.
Liệu có thể tạo thêm việc làm?
Trong nhiều năm qua, sự phát triển của AI đã tạo ra nhiều cơ hội việc làm với các ngành kinh doanh mới, cải thiện chất lượng lao động, đặc biệt là ở cường độ làm việc và tính tự chủ trong công việc.
Dựa trên số liệu thống kê và tin tức được công bố gần đây, ngày càng nhiều doanh nghiệp trên thế giới chấp nhận đầu tư lớn vào AI. Điển hình như trong một báo cáo gần đây của KPMG, có đến 75% các tổ chức được khảo sát hy vọng tự động hóa dây chuyền sản xuất bằng AI, điều đó tác động đáng kể từ 10-50% nhân viên của họ trong hai năm tới.
Bên cạnh đó, nhiều “ông lớn” trong ngành công nghệ điện tử đã và đang chạy đua trong việc đầu tư nghiên cứu và phát triển AI trong những năm qua như Apple, Facebook, Tesla, Google, Microsoft... Có thể thấy được tham vọng khẳng định được tên tuổi của các công ty này trong lĩnh vực nghiên cứu và phát triển AI.
Việc phát triển và đẩy mạnh ứng dụng AI vào mọi khía cạnh đời sống của con người đã trở thành vấn đề gây tranh cãi trong dư luận thế giới từ nhiều năm qua, từ những rủi ro an ninh mạng cho đến các vấn đề về mặt đạo đức khi sử dụng AI. Dù vậy, các chuyên gia và những nhà khoa học hàng đầu tại thung lũng Silicon ở Mỹ vẫn khuyến khích các doanh nghiệp nên sử dụng AI và rất nhiều công ty tại Mỹ đã và đang thực hiện việc đó.
Theo nghiên cứu mới được công bố của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) vào ngày 21/8/2023, các chuyên gia của tổ chức này đã khẳng định rằng AI sẽ giúp tạo ra thêm nhiều việc làm mới trong xã hội thông qua các đánh giá tác động tiềm tàng của AI và các nền tảng khác đối với chất lượng và khối lượng công việc của người lao động.
Kết quả nghiên cứu cho thấy chỉ có một phần công nghệ tự động hóa được áp dụng vào hầu hết công việc và các ngành công nghiệp hiện nay. Đồng thời, nghiên cứu cũng chỉ ra rằng ảnh hưởng của AI đối với từng ngành nghề, khu vực là khác nhau, trong đó các công việc do nữ giới đảm nhiệm sẽ chịu nhiều tác động hơn các công việc còn lại.
Đơn cử nhất là công việc văn thư chịu tác động lớn nhất với gần 25% và 50% khối lượng việc làm theo mức tiếp xúc cao và trung bình với công nghệ. Quản lý và kỹ thuật viên là nhóm công việc chỉ có một phần nhỏ tiếp xúc cao và 25% tiếp xúc trung bình với công nghệ.
Qua những số liệu trên, ILO khẳng định “tác động lớn nhất của công nghệ AI không phải là xóa sổ công việc mà có tiềm năng cải thiện chất lượng lao động, điển hình là cường độ làm việc và tính tự chủ trong công việc”.
Trong nhiều năm qua, chúng ta có thể thấy được làn sóng ứng dụng AI tại nhiều doanh nghiệp trên thế giới, nhất là ở các nước phát triển sở hữu nhiều công ty phát triển AI, từ lĩnh vực dịch vụ chăm sóc khách hàng, phân tích dự đoán thị trường cho đến hoạt động marketing như trường hợp của Amazon với kế hoạch triển khai hơn 3.000 cửa hàng Amazon Go được tự động hóa một phần, sử dụng trạm tự thanh toán cho khách hàng mà không cần nhân viên.
Rõ ràng những lợi ích mà AI đem lại vô cùng lớn bằng việc tạo ra các việc làm và các ngành công nghiệp mới.
Nguy cơ tăng tỷ lệ thất nghiệp
Nhiều doanh nghiệp trên thế giới hiện nay đều chấp nhận rằng việc sử dụng AI là một lựa chọn khôn ngoan. Các doanh nghiệp cho rằng, AI sẽ loại bỏ một số công việc buồn tẻ và lặp đi lặp lại để con người có thể tập trung vào làm những công việc có trình độ cao hơn. Nhưng liệu có thực sự như vậy?
Theo cuộc khảo sát hằng quý được thực hiện bởi Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế Nhật Bản (JCER) và Nikkei Asia đối với các nhà kinh tế và nhà phân tích ở Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore, Thái Lan và Ấn Độ về tác động của công nghệ mới, một số nhà kinh tế và nhà phân tích đã cho rằng AI sẽ có thể dẫn đến tỷ lệ thanh niên thất nghiệp tương đối cao ở các nước đang phát triển.
Một khảo sát về AI của công ty tư vấn tiếp thị và quan hệ công chúng Edelman cũng chỉ ra rằng, sự phát triển của AI sẽ dẫn đến tình trạng mất việc làm ngắn hạn và làm tăng khoảng cách giữa người giàu và người nghèo trong xã hội.
Dẫu vậy, AI chắc chắn sẽ trở thành xu hướng không thể tránh khỏi, được rất ít người phủ nhận dù cho phát sinh các vấn đề về đạo đức hay sự phản ứng của người lao động. Bởi lẽ dù những nguy cơ tiềm ẩn mà AI đem lại cho con người trong lao động sản xuất là không thể phủ nhận, nhưng những lợi ích kinh doanh mà nó mang lại thì quá lớn, bất chấp những quan điểm ủng hộ hay phản đối.